Nieuwe inzichten na vondsten archeologisch onderzoek Westfriesedijk

HOORNGIDS REGIO | Een onderdeel van een reisaltaar met een afbeelding van Jezus Christus en een insigne met daarop een vurig koppel op een blaasgalg werden eind vorig jaar gevonden tijdens archeologisch onderzoek bij de Westfriesedijk (N239) in Aartswoud.

Het zijn 2 schijnbaar contrasterende objecten die een intrigerend inkijkje geven in het leven in en rond herberg De Roode Leeuw, die ooit op de vindplaats heeft gestaan.

Lijkwade van Turijn 

Is het reisaltaar een verwijzing naar de lijkwade van Turijn? Sander Gerritsen, senior archeoloog bij Archeologie West-Friesland denkt van wel. Aan de echtheid van de lijkwade van Turijn, waar volgens de overlevering Jezus in werd gewikkeld nadat hij van het kruis werd gehaald, is altijd getwijfeld. Desondanks is de lijkwade een belangrijke relikwie in de late middeleeuwen. Tussen 1350 en 1418 werd de lijkwade in Lirey in Midden-Frankrijk tentoongesteld. Sander Gerritsen: “Ik vermoed dat een pelgrim die de lijkwade graag van dichtbij wilde zien op zijn pelgrimstocht daar het reisaltaar heeft gekocht, eigenlijk om een stuk van die ervaring mee naar huis te nemen.” Het scharnier aan de zijkant verraadt dat het een deurtje is geweest als onderdeel van een triptiek of drieluik. Als het deurtje werd geopend kwam de afbeelding van Jezus tevoorschijn.

Herberg De Roode Leeuw

Het paneeltje, dat slechts 4 cm groot is, is in oktober 2021 gevonden tijdens opgravingen bij de Westfriesedijk. Ten behoeve van de veiligheid en onderhoud van de N239 worden daar dit jaar in opdracht van de provincie Noord-Holland werkzaamheden uitgevoerd. Archeologie West-Friesland voerde ter voorbereiding op die werkzaamheden archeologisch onderzoek uit. Vanuit andere bronnen was reeds bekend dat op de kruising van de Zuiderzeestraat met de Omringdijk herberg De Roode Leeuw heeft gestaan. Van de herberg en oudere voorganger(s) werden inderdaad funderingen én diverse bijzondere objecten gevonden, waaronder het paneel van het reisaltaar en het insigne met blaasgalg dat ogenschijnlijk in sterk contrast staat tot het reisaltaar. De vondsten geven een intrigerend inkijkje in het reizen in de middeleeuwen en de pelgrimstochten die in die tijd werden ondernomen.

Schijnbare tegenstelling

Op het insigne staat een blaasbalg met daarop een vurig koppel dat de liefde bedrijft. In de middeleeuwen was in elk huishouden een blaasbalg aanwezig om het vuur bij de haard aan te houden. “De symboliek achter het object is dat de blaasbalg met de pompende beweging het vuur van de liefde aanwakkert”, aldus Gerritsen. Bijzonder is de schijnbare tegenstelling in de 2 vondsten. De een is een religieus voorwerp dat in verband kan worden gebracht met vroomheid en devotie. De blaasbalg laat juist een meer vrij karakter zien van de middeleeuwse mens. Beide voorwerpen zijn op dezelfde locatie gevonden en geven een inzicht in het gedachtegoed van de middeleeuwse reizigers die rond 1400 de herberg in Aartswoud aandeden. Gerritsen: “Beide vondsten zouden in het bezit kunnen zijn geweest van een en dezelfde persoon; ondanks de tegenstrijdigheid zou een goede Christen een pelgrimstocht kunnen ondernemen en daarnaast tijdens carnaval of een ander jaarfeest kunnen laten zien dat hij vrij was en op zoek naar een metgezel voor even of misschien zelfs voor het leven.”

Vondsten in Huis van Hilde

De 2 topvondsten uit het onderzoek bij de N239 door Archeologie West-Friesland zijn vanaf vrijdag 15 april t/m medio juni 2022 te zien bij archeologiemuseum Huis van Hilde in Castricum in de tijdelijke vitrine ‘Gevonden Voorwerpen’. Daarin worden bijzondere vondsten uit (recent) archeologisch onderzoek of uit het archeologisch depot van Noord-Holland getoond.

Bron: Provincie Noord-Holland