Achterstand

HOORNGIDS | We maken ons zorgen over de leerlingen die in deze coronatijd lessen hebben gemist, verandering van lestijden en lesmethoden hebben doorstaan. Thuis hebben moeten werken met toegestuurde lessen en lessen via Zoom. Een groot deel van deze kinderen heeft een achterstand opgelopen. Achterstand op waar ze op dit moment hadden kunnen uitkomen wanneer er geen coronabeperkingen waren geweest. Een nog grotere achterstand, wanneer ze ook voordien al in een achterstandsituatie verkeerden.

Dit is een verontrustend beeld. Zeker, wanneer de omstandigheden thuis niet ideaal zijn voor het bereiken van een onderwijsniveau waarmee je naar moeilijker vormen van voortgezet onderwijs kunt komen en verder. Verwijzing naar het voortgezet onderwijs, in groep 8 van de basisschool, lijkt voor veel kinderen met een achterstand te vaak lager uit te vallen dan we wenselijk achten. Gelukkig maken veel mensen, ook politici met verantwoordelijkheidsgevoel, zich hier zorgen over. Wat te doen om de verwijzingen voor het voortgezet onderwijs wat op te krikken? 

In mijn werk op een school met veel kinderen die zich uit een achterstand moeten worstelen heb ik hiermee te maken gehad. Een onderwijskansenschool, bedacht mijn toenmalige directeur Rien Stout, als karakterisering van de school. Het was, naast het voldoen aan de verplichtingen vanuit het curriculum, een opdracht voor de leerkrachten iets te doen aan deze taaie materie. We streden tegen achterstand. Van een Turkse vriend, van wie ik een werkstuk dat hij voor zijn studie moest maken even naliep op correct taalgebruik, leerde ik te zien dat die achterstand een heel complex probleem is. Geen probleem dat je met extra taallessen of beschikbaar stellen van een laptop even kunt oplossen. Geen probleem dat met geloofwaardig klinkende projecten kan worden weggepoetst.

Achterstand is een veelkoppige draak. Wil je hem verslaan, dan dien je alle koppen af te hakken. Achterstand kenmerkt zich door het ontbreken van ‘kapitaal’ op een vijftal gebieden: economisch, sociaal, cultureel, symbolische en linguïstisch. Je zou zelfs de geschiedenis van de familie moeten betrekken in de zaken die op de achtergrond blijven meespelen. Gedreven politici hebben vaak projecten om achterstanden weg te werken voor elkaar kunnen krijgen. Lof valt hen ten deel, maar tot nu is er geen enkel project geweest dat ondersteuning bood op alle vijf, misschien zes gebieden. En hoewel hier en daar een succesje te constateren viel, boden de projecten geen soelaas voor de meerderheid.

Op de school waar ik werkte, hebben we enige tijd gewerkt aan een begeleidingstraject, gekoppeld aan wekelijkse leesteksten, waarbij we ook ouders begeleidden, zodat thuis niet alleen het te lezen onderwerp een punt van aandacht was, maar ook een gevoel van competentie bij de ouders, omdat ze ervoeren dat hun aandeel in het helpen van ontwikkelen er toe deed. De ouders spraken we wekelijks om het leesonderwerp met ze door te nemen en te bespreken op welke manier ze daar thuis met hun kind mee bezig konden zijn. Een en ander was ook gekoppeld aan het aanbod dat onze ‘buurtmoeders’ konden leveren. Geldgebrek en waarschijnlijk onvoldoende gedeelde overtuiging dat dit een nuttig onderdeel was bij het bestrijden van de achterstand hebben een einde gemaakt aan het experiment. En hoewel we hier en daar mooie resultaten zagen was duidelijk dat ook dit projectje niet alle doelstellingen waarmaakten.

Wanneer men serieus achterstanden zoveel mogelijk wil voorkomen (100% succes zal altijd een utopie blijven) zullen bestuurders van instellingen en politiek elkaar moeten vinden in een complete aanpak waarmee perspectieven worden gecreëerd. Alleen werken aan taalvaardigheid, om maar iets te noemen, is weggegooid geld. Ook wanneer vrijblijvendheid uitgangspunt wordt, zal succes grotendeels uitblijven. Voor politici en besturen van instellingen waar de doestellingen moeten worden waargemaakt is moed nodig en vertrouwen in de partners in de hulp. Wie nog blijft denken in de oude patronen zal met een achterstand blijven eindigen. Minstens 5-0.