De corona-app van de Gouden Eeuw

HOORNGIDS | Het leek iets uit een science fiction-rampenfilm, maar de pandemie is realiteit: we zitten er middenin. Besmettelijke ziekten zijn echter van alle tijden. Ook in de 17e eeuw werd minstens 1,5 meter afstand van je gehouden als je besmet was met lepra. En er werd toen ook al een oplossing voor bedacht: de leprozenklepper. De voorloper van de corona-app, zou je nu kunnen zeggen. Het Westfries Museum in Hoorn spiegelt als altijd het heden aan het verleden en maakte hier een vlog (https://bit.ly/3beumHy) en podcast (https://spoti.fi/2yEwN94) over. Ad Geerdink, directeur Westfries Museum: “Het coronavirus is bedreigend en ontwrichtend, maar wat ben ik blij dat ik nu leef, met onze huidige medische zorg, en niet vierhonderd jaar geleden in de Gouden Eeuw.”

Het Westfries Museum opent per 2 juni weer haar deuren. Dan kan het publiek ook weer genieten van de Gouden Eeuw-schatten in het Westfries Museum zelf, en natuurlijk van de tentoonstelling ‘Janssens & Koerten | Geknipt voor de kunst.’ Achter de schermen van het museum wordt hard gewerkt, zodat iedereen zich straks weer veilig kan laten inspireren. Tot die tijd worden de verhalen uit de Gouden Eeuw dagelijks gedeeld op de website en Facebookpagina van het museum. Van tulpenmanie tot pandemie: de historische onderwerpen blijken verrassend vaak zeer actueel te zijn. Zo ontdekte Henriëtte Tilgenkamp, collectiebeheerder van het Westfries Museum en van de historische stadscollectie Enkhuizen, twee leprozenkleppers uit 1694 en 1699 in de Enkhuizer collectie. Wat op het oog leek op een muziekinstrument, bleek het ‘gevreesde’ waarschuwingsmiddel uit de Gouden Eeuw te zijn. In een vlog vertelt zij over de ‘clapspaen’ die leprozen moesten gebruiken als ze de straat op gingen. Dat klinkt nog door in een oud kinderliedje: ‘Klikspaan, boterspaan, je mag niet door mijn straatje gaan’.

Pandemieën zijn van alle tijden

Aansluitend op de vlog met Henriëtte maakte Ad Geerdink een verdiepende podcast over ziek en zeer in de Gouden Eeuw. Hij vertelt daarin niet alleen het intrigerende verhaal van de leprozenklepper, maar ook over andere besmettelijke ziekten in de 17e eeuw. Hoe gingen de mensen toen om met pandemieën? De pest bijvoorbeeld, die de Zwarte Dood werd genoemd. In de 17e eeuw brak deze besmettelijke ziekte meerdere keren uit in Nederland, met tienduizenden doden tot gevolg. Niet verwonderlijk, want de doctoren stonden machteloos. Hun medische kennis steunde op de toen al meer dan duizend jaar oude theorieën van de Griekse wijsgeer Galenus. Die wankelde in de Gouden Eeuw door grensverleggend onderzoek naar de geheimen van het menselijk lichaam, waarmee  selfmade-wetenschappers als Jan Swammerdam, Frederik Ruysch en Anthonie van Leeuwenhoek naam maakten. Ad Geerdink verhaalt er in de podcast over - in kleuren en indringende Gouden Eeuw-geuren - en linkt zo het heden aan het verleden.