Dineren met Van Veldhuizen

COLUMN
De mens is uit de voedselketen gestapt, maar een mens is nog steeds een dier met territoriumdrift, overlevingsinstinct en neigingen tot het uithangen van het alpha-mannetje. Je ziet dit terug in elk aspect van ons leven, in alles wat we doen. Het natuurlijk instinct maakt dat alles wat we doen voortkomt uit ego-centrische overwegingen. Het beste voorbeeld is het geven van een cadeau. We geven dat cadeau namelijk niet omdat degene die het cadeau krijgt het nodig heeft. Nee, we geven het cadeau om zelf erkenning te krijgen, omdat we zelf niet met lege handen op een verjaardag kunnen verschijnen en omdat we ons eigen sociaal leven (voortkomend uit het overlevingsinstinct) op peil moeten houden. Alles wat we doen is uit eigen belang. Het geven van geld aan de armen doen we vanuit een schuldgevoel, het krijgen van een kind is het beantwoorden van een persoonlijk verlangen, een vrouw laat haar tieten opspuiten om lichamelijke erkenning op te wekken waarna ze zich een etage lager kan laten volspuiten. Ik zeg dit expres heel banaal, omdat ons gedrag simpelweg zo banaal is. Beestachtig.

Kijk eens naar bovenstaande video. Het showt Donald Trump, een alpha-mannetje van heb-ik-jou-daar. Wat hij zegt doet er even niet toe, maar let op zijn gedrag: hij wil aan het woord blijven. Steeds als één van de dames iets wil zeggen, krijgt ze een hand op haar knie gelegd, of hij houdt zijn hand horizontaal even voor d’r, en praat als een bulldozer over hen heen.

We zien hier heel duidelijk een man die geen inmenging duldt, anderen kort houdt en bijzonder kort door de bocht is. In dat opzicht moet hij gelijk staan aan onze eigen koning Willem II, die evenals zijn voorganger een soort alleenheerser was die geen inmenging duldde. Een alpha-mannetje, dus. Maar toen er revoluties uitbraken in de ons omringende landen en zijn overlevingsinstinct werd geactiveerd, kreeg Johan Rudolph Thorbecke opeens de ruimte om de macht bij het parlement en de ministers neer te leggen. Hij voerde het stemrecht in. Maar Thorbecke’s territoriumdrift zorgde ervoor dat hij het stemrecht alleen verleende aan mensen die goed af waren. Een fabrieksarbeider was immers niet bij mentale machte om een afgewogen stemkeuze te maken, maar een rijke knuppel die financieel onafhankelijk was had wel de brains om te mogen stemmen.

En toen, in 1917, kwam er algemeen kiesrecht voor de mannen en in 1922 ook voor de vrouwen. De manier waarop Nederland tegenwoordig democratie bedrijft is nog steeds heel erg gestoeld op het natuurlijke denken van 1848. Er is in de politiek nog steeds sprake van het afbakenen van eigen territorium, alpha-mannetjes en een (politiek) overlevingsinstinct. Het volk heeft letterlijk eens in de vier jaar de macht, gegarandeerd. Daar tussenin heeft het de beschikking over allerlei instrumenten, maar die zijn onderdanig aan de mate waarin de gekozen vertegenwoordigers hun natuurlijke instincten kunnen onderdrukken.

Een mooi voorbeeld kwam nog voorbij in 2012 toen de Hoornse gemeenteraad de aanvraag voor een referendum vanuit de bevolking verwierp. De aanvraag was volledig legitiem maar het betrof een prestigieus onderwerp en de krapst mogelijke meerderheid in de raad schoot in de overlevings-mode. Ze werden even, ieder op eigen wijze, een Donald Trump als in het bovenstaande filmpje. Uiteraard wordt zo’n “Nein!” dan uitgelegd met een clausule dat men met een vergrootglas ergens onderin de referendumverordening aantreft, wat de rechter nog een “lullige weigeringsgrond” noemde, maar het feit blijft dat men de democratische grondslag van onze rechtsstaat volledig negeerde op basis van een zelf-geschreven verordening. Zelfs D66 verloochende haar eigen waarden door nee te zeggen tegen een referendum. In een democratie dient elke aanvraag tot stemming, mits aangevraagd door een substantieel deel van het electoraat, te worden gehonoreerd. Daarna heb je een ja of een nee. Democratie is heel zwart/wit. Er is geen grijs gebied.

Het is mijn stellige overtuiging dat dit niet voortkwam uit de legitimiteit van de clausule, maar omdat men zoveel prestige aan het project hecht dat men niet langer boven het politiek overlevingsinstinct kon staan. Het was een emotionele handeling met een rationele uitleg. En is het dan vreemd, dat mensen geen vertrouwen meer stellen in de politiek? Dat men het zinloos acht om nog te gaan stemmen? We leven in een snelle samenleving dat is ingericht naar de ideeën van een alpha-mannetje uit de 19de eeuw. Ons democratisch systeem is hopeloos achterhaald. Mensen zijn nu mondiger, de overheid komt nu zelfs uitleg geven op Facebook. In vier jaar tijd kan de mening van een bevolking diverse malen zijn gedraaid door informatie dat vrijkomt via het internet.

Juist tegen die achtergrond komt het mankement van democratie nog steviger naar voren: de macht van de massa overstemt de noden van het individu. Die steken hun middelvinger op. Bekijk het maar. Dit laat zich terug zien in de opkomst bij verkiezingen. Bij de vorige verkiezingen ging 51% van het Hoornse electoraat naar de stembus.

Dat is zo weinig, dat burgemeester Onno van Veldhuizen nu heeft aangeboden om onder mensen die zich via een app aanmelden een etentje te verloten met hem als extra tafelgast. Het is heel sympathiek, maar ook al komt er 100% opdagen dan nog geeft dit geen enkele garantie over het gedrag van de gekozenen gedurende de komende vier jaar. Mijn goede vriend Robert Vinkenborg van de Hoornse Onafhankelijke Partij hanteert als slogan “Liever eerlijk in de oppositie dan om het pluche in de coalitie”. Het is een begin. Tegenover het beestachtige kunnen wij als mensen namelijk ook beschaving zetten. We hoeven niet het dier in ons te etaleren, ook al willen we dat. Je hoeft de sigaret niet per sé op te steken.

Maar de emoties in ons maken ons onbetrouwbaar. Ons allen. Niemand is belangeloos. Er is namelijk een heel goede reden dat Donald Trump zo ontzettend rijk is geworden. Zulke politici wil je niet, maar hij schuilt in ons allemaal, dat beest.

Jeroen Vogel

---

Reacties

---